رنگ و مبلمان شهری
مرداد ۳۱, ۱۳۹۷برج نوری
فروردین ۱۵, ۱۴۰۰فهرست
مبلمان شهری چیست؟
مبلمان شهری در ایران از گذشته تاکنون
شهر ما خانه ما شعاری است که در طی چند سال اخیر توجه ویژه و جدی مسئولان را به خود جلب کرده است.در همین راستا مبلمان شهری، مبلمان شهر یا شرکت مبلمان شهری یکی از موثرترین و مهم ترین صنایع در زندگی های متمدن شهری است،به طوریکه رشد چشمگیر این صنعت در سالهای اخیر ، سبب تغییر در سیمای شهرها ، پارکها ، خیابانها و سایر اماکن پرتردد شهری شده است .
در گذشته که شهرها اینقدر بزرگ نبود ، خانه ها اکثراً به صورت ویلایی ساخته می شد . فضای سبز بیشتر بود و کمبود وسیله نقلیه باعث می شد افراد جامعه از آرامش بیشتری در زندگی بهره مند باشند . اما با رشد سریع جمعیت ، کوچ روستاییان به شهرهای بزرگ ، افراد بی رویه وسایل نقلیه ، ساخته شدن آپارتمانها و برج های مسکونی با واحد های کوچک ، کمتر و کمتر شدن فضاهای سبز ، آلودگی هوا ، آلودگی صوتی و هزاران دلیل دیگر سبب شد که شهرهای بزرگ با چالش و نیازهای جدیدی روبرو شوند و آن فراهم کردن اسباب و تجهیزاتی برای زندگی بیرون از منزل افراد جامعه بود .
زمان هایی در گذشته تمامی خانه ها به صورت ویلایی ساخته می شد ، شهرها انقدر بزرگ نبود،فضای سبز بیشتر بود و کمبود وسایل نقلیه باعث میشد انسانها از آرامش بیشتری در جامعه برخوردار باشند.
اما با رشد سریع جمعیت ، کوچ روستاییان به شهرهای بزرگ ، افزایش بی رویه وسایل نقلیه ، ساخته شدن آپارتمانها و برج های مسکونی با واحد های کوچک ، کمتر و کمتر شدن فضاهای سبز ، آلودگی هوا ، آلودگی صوتی و هزاران دلیل دیگر سبب شد که شهرهای بزرگ با چالش و نیازهای جدیدی روبرو شوند و آن فراهم کردن اسباب و تجهیزاتی برای زندگی بیرون از منزل افراد جامعه بود .
نیازهایی از قبیل ساماندهی روشنایی های معابر بزرگ ، جمع آوری زباله ها و بهداشت محیطی ، وسایل بازی برای کودکان ، ایستگاه هایی برای حمل و نقل عمومی و … که همگی این تجهیزات در یک صنعت مادر خلاصه شد به نام مبلمان شهری .
مزایای مبلمان شهری :
اگر بخواهیم مزایای مبلمان شهری را بر شمریم ، می توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم :
- زیبا سازی محیط زیست
- جلوگیری از آشفتگی و اغتشاش
- جلوگیری از ازدحام در دید افراد
- بهبود سلامت روانی جامعه
- ایجاد زیر ساخت و توسعه شهرنشینی
- برقراری ارتباط بصری متناسب
- افزایش بهداشت عمومی
- کاهش آلودگی محیطی
- کاهش آلودگی صوتی
- کنترل ترافیک
- ترویج ورزش و ایجاد تحرک بیشتر در جامعه
- ارتباط بیشتر بین افراد جامعه
- کاهش مصرف سوخت
- کاهش هزینه های درمان
- افزایش رونق اقتصادی
قدمت مبلمان شهری در ایران
شاید بعضی از دوستان متصور شوند که این صنعت سن پایینی در کشور ما دارد ولی واقعیت این طور نیست . این نکته قابل انکار نیست که کشورهای پیشرفته در این زمینه کارهای مقبولتر و پیشرفته تری انجام دادند اما از نظر قدمت ، ایران عزیزمان یکی از پیشگامان این صنعت در جهان بوده است .
در بررسی های معماری کهن ، وجود آب نماها در زمان سلسله هخامنشیان ، لوح ها ، مجمسه های سنگی پادشاهان و … بیانگر قدمت این صنعت در کشور ماست .
با این تفاسیر زیبایی و مدرنیزه بودن تجهیزات مبلمان شهری در هر شهر و نورپردازی شهری ، نماد توسعه و پیشرفت محسوب می شود . در واقع شهر را می توان مثل یک موجود زنده یا یک اثر هنری در نظر گرفت که اجزای آن بر اساس زیبایی شناسی ، هویت انسانی ، فرهنگ و تمدن تاریخی مردم آن ناحیه شکل می گیرد .
مبلمان شهری از منظر زیبایی شناختی
مقوله زیبایی از پایه ای ترین مسائل فلسفی بشر است. تصاویر هنری مربوط به انسان های نخستین بر دیواره غارها ( حیوانات و ابزار آلات شکار و.. ) خود مهر تائیدی بر این ادعاست. در حقیقت هنر و زیبا گرایی از هزاران سال پیش با توسل به شیوه ها و آداب آئینی در تار و پود جوامع متمدن تنیده شده و همواره منبع آرامش و خاستگاه تکامل اخلاقیات و معنویات بوده و هست. تسری مفهوم زیبایی در اثر پیشرفت و تکامل بشر در تمامی عرصه های زندگی انسان مشهود است؛ از تهیه و انتخاب لباس و ساخت مسکن و لوازم خانگی تا آثار بدیع و چشم نواز معماری و شهرسازی و غیره؛ که طبیعتا فرهنگ هنر دوستی و ظهور هنرمندان بیشمار در جوامع مختلف را به دنبال داشته است.
در مکاتب انسانی و فلسفه های انسان محور و همچنین در ادیان الهی و خدا محور نیز، زیبایی جایگاه رفیع خود را دارد. حدیث معروف پیامبر اعظم حضرت خاتم الانبیاء(ص) که می فرمایند: ((خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد.)) نقطه ی آغازین فلسفه عرفان ایرانی است. با توجه به مضمون این حدیث گوهربار هر فرد مسلمان دست به اعمال نیک میزند و از اعمال زشت و پلید پرهیز می نماید؛ حرکت در مسیر درست و زیبا، به مرور فرد متعهد را تبدیل به جلوه ای از زیبایی پروردگار کرده و در نهایت او را به زیبایی مطلق که همانا لقاءالله است می رساند.
سرزمین کهن و پهناور ایران با پیشینه تاریخی و تمدنی عمیق و غنی خویش مزامیر زیبایی در تمامی شاخه ها و زیر شاخه هایش، طنین انداز آهنگ دلنواز هنر و هنر دوستی است. با ورود اسلام و تلفیق دو تمدن بزرگ، تمدن شگفت انگیز ایرانی- اسلامی پا به عرصه وجود گذاشت و دستاوردهای هنری عظیمی را به ارمغان آورد.
از جمله این دستاوردها زاویه دیدی نوین، پر معنا و سرشار از تنوع درزیباسازی شهری است که در پیش روی صاحبنظران و دست اندر کاران حوزه مدیریت شهری قرار داده است. مبلمان شهری که زیر مجموعه ای قطعی و حیاتی زیباسازی شهری است در طرح ها و برنامه ها، نقش محوری به خود گرفت و در اشکال گوناگون و متعدد خود در فرآیند زیباسازی مطرح شد. چرا که این مهم، خواهد توانست در زندگی معاصر هر ایرانی شهرنشین متجلی گردد.
شهرها و کلان شهرهای امروزی که با صفات ناخوشایند تراکم نابه جا، مصرف گرایی شدید، طرد معنویات و حذف مظاهر و نمودهای زیبایی همراه است؛ تشنه این نوع نگاه و منتظر تبلور این طرز تلقی است.
مبلمان شهری و افراد کم توان
قبل از هر چیز لازم است با مفهوم درست و دقیق کم توانی آشنا باشیم تا بتوانیم به طور دقیق و کامل آن را در مقوله مبلمان شهری به گفتگو بنشینیم.
بر طبق تعریف ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، تندرستی، سلامت کامل جسمی، روانی و اجتماعی است. ناتوانی، معلولیت و کم توانی هم معنی و مترادف یکدیگر قرار دارد و از هر حیث تابع شرایطی یکسان می باشد. برای مثال زنان باردار یا افراد سالمند به معنای دقیق علمی جزء معلولین دسته بندی نمیشوند اما در حوزه مدیریت شهری به دلیل آنکه نمی توانند از امکانات شهری مانند افراد تندرست استفاده کنند و در حقیقت در این زمینه دچار ناتوانی هستند بنابراین نمی توانند از این قائده مستثنی باشند. همانند بانوان باردار افرادی که به طور مقطعی درگیر بیماری میشوند در طول کسالت تا پایان دوران نقاهت نیز جزء افراد کم توان در استفاده از تجهیزات و خدمات شهری به شمار میروند.
در تعریف دقیق تر: ناتوانی و کم توانی همیشه باعث معلولیت نمی شود، اما در کنار هر نوعی از معلولیت، شاهد ضعف و ناتوانی هستیم. بنابراین معلولیت نتیجه ضایعه ای در بدن و کم توانی یکی از مظاهر آن میتواند محسوب شود و این در حالیست که هر ناتوان لزوما معلول نیست.
کوتاه بودن قد به طور غیر طبیعی، که منجر به کوتاه شدن افق دید میشود، ضعف در حرکت، کندی سرعت عکس العمل ها، بالا بودن حساسیت به بالا یا پایین بودن دما، ضف در بینایی، شنوایی، بویایی و کاهش یا عدم کنترل بر فعالیت های روده و مثانه به طور کلی جزء ناتوانی شهروندی طبقه بندی میشوند.
مناسب سازی و اصلاح محیط که منجر به استفاده کامل از تجهیزات و امکانات شهری برای افراد کم توان شود در مبلمان شهری به گونه های مختلف باید مد نظر قرار گیرد از جمله:
وسایل حمل و نقل: ایستگاه های اتوبوس، تاکسی و مترو
وسایل اطلاع رسانی: تابلو های آگاهی دهنده، تبلیغاتی و علائم ترافیکی
تجهیزات روشنایی پارکی و شهری مانند: برج نوری، پایه چراغ خیابانی، چراغ پارکی و..
وسایل ارتباطی: صندوق پست، کابین تلفن و ..
وسایل استراحت: نیمکت پارکی، سکوهای سنگی، گلدان های شهری
امکانات رفاهی: آبخوری، دکه های خدمات عمومی و..
تجهیزات نظافت شهری: مخزن زباله پارکی، مخزن زباله مکانیزه گالوانیزه و پلی اتیلن
سرویس بهداشتی عمومی
پارکینگ های عمومی
امکانات مسیر دسترسی: نوار راهنما برای افراد نابینا و کم بینا, کفپوش هایی با علائم بساوایی
پیاده روها: جدول پیاده رو, عرض و شیب پیاده رو و شیب راهه پیاده رو
دریچه های فاضلابی و مخابراتی و..
جداکننده ها و حفاظ ها
محوطه های فضای سبز: پله ها، دستگیره ها و تجهیزات مرتبط
پل های ارتباطی که دو مسیری که توسط یک عنصر مانند: آبراه از هم جدا شده اند را به یکدیگر متصل میکند و رمپ ها
رنگ و طرح انواع تجهیزات
پل عابر پیاده: پله ها، راه روها، سقف ها، روشنایی
تجهیزات ترافیکی
پله های شهری: عرض،پاگرد، لبه، نرده، نوار نشانه بساوایی و سطح پله
مبلمان شهری و صنعت گردشگری
قطعا از اثرگذارترین عوامل در ذهن هر شهروند مبلمان شهری است. هر شهر جدا از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی، جذابیت های منحصر به فردی از عناصر و اجزای تشکیل دهنده مبلمان شهری را داراست؛ که در ذهن گردشگران تا حد زیادی باقی می ماند و از مولفه های تشخیص و به یاد آوردن سیاحت در آن شهر خواهد بود.
مبلمان شهری از جنبه های مختلف مانند: شکل و فرم، تناسب و ابعاد، رنگ و حالت بر مخاطب خویش تاثیر می گذارد. لذا هم از جهت زیبایی شناختی و هم کمک به پاسخ به نیازهای بالاتر از جمله نیازهای ثانویه وعزت نفس انسان نقش دارد.
هر فرد با حضور در یک محیط خاص توقع پیدا کردن احساسی خاص به آن فضا را دارد. بنابراین مبلمان شهری نمی تواند در به وجود آمدن حس در عابرین و گردشگران و ادراکی که از اجزای تشکیل دهنده آن محیط بخصوص حاصل میگردد، منفعل و بدون نقش باشد. به سادگی میتوان نتیجه گرفت که مبلمان شهری باید در شهروندان تاثیر مثبت و مطلوب از حیث عاطفی و روانی و برانگیختن احساسات داشته باشد. حس هویت، تعلق خاطر و انبساط خاطر از جمله آنها خواهد بود.
صنعت گردشگری در ایران به دلایل مختلف شرایط ضعیفی را تجربه میکند، این در حالیست که با رونق این صنعت نه تنها منجر به تماس بیشتر و تبادل فرهنگی مردم با ملل دیگر میشود، بلکه از نظر اقتصادی و اشتغال زایی بسیار حائز اهمیت است. سرزمین بی نظیر ایران با پشتوانه قوی تاریخی، فرهنگ غنی، ارزش های والای دینی و ملی و بسیاری پتانسیل های شگفت انگیز دیگر، قطعا می تواند در در اولویت انتخاب گردشگران جهان قرار گیرد. در این راستا زیبایی شهر و مبلمان شهری نقشی تعیین کننده و مهم بر عهده می گیرد.
مبلمان هر محل یا منطقه می تواند جاذبه ای خاص برای مخاطبی خاص داشته باشد؛ اما در برابر بی تناسبی یا حضور پدیده ای دور از انتظار، رنگ می بازد و بدون تاثیر باقی می ماند. برای مثال مناسب بودن یک فضا برای نصب یک نیمکت پارکی زیبا، دارای ظاهر و معنایی خاص و عملکردی خاص خواهد شد، به این صورت که وقتی نیمکت پارکی در نزدیکی یک بنا یا فضای پرجاذبه گردشگری تعبیه شود توریست را در ابتدا به کاهش سرعت، سپس دعوت به استراحت و نهایتا مجبور و ملزم به توجه به منطقه مورد نظر خواهد کرد.
تکرار منظم مبلمان شهری در یک منطقه همانند قرار گیری درختان به صورت ردیفی همراه با نور پایه چراغ های متوالی، شهروندان و گردشگران را ترقیب به پیاده روی بیشتر و تشویق به کسب لذت مضاعف از فضا می نماید. در نظر بگیرید که آن منطقه با انواع نیمکت پارکی که در کنارشان به صورت متناسب از لحاظ تعداد، فرم و رنگ مخزن زباله پارکی وجود داشته باشد؛ مکانی جهت بازی کودکان پیش بینی و با برخورداری از تجهیزات مدرن مانند: لوازم بازی پلی اتیلن در اشکال متنوع، لوازم بدنسازی و..؛ مزین گردد، بی شک در این حالت میتوان آسوده بود که مبلمان شهری در القاء حس رفاه، آرامش و امنیت به مخاطب خود موفق بوده است.
مبلمان شهری و نقش آن در ایمنی شهر
تا اواسط قرن هجدهم میلادی به مبلمان شهری توجه خاصی نمیشد؛ محیط زندگی شهری محدود بود و گستره ای محدود از ارتباطات اجتماعی را تامین می کرد. از سال ۱۹۷۰ به بعد نقطه نظرات، ایده ها و تئوری های نو در نحوه بهره گیری از فضاهای شهری تحولی بزرگ در مبلمان شهری ایجاد کرد. پس از افول و تنزل نظام فئودالی در ایران، عوامل و شرایط اقتصادی جدید با محوریت صنعت و با ایجاد کارخانه ها، بانک ها، راه آهن و راه های ارتباطی، خطوط تلگراف، ساختمان های اداری، وزارتخانه ها، هتل ها، سینماها، مدرسه ها و پادگان ها تغییر کرد و در نهایت بر شهرها و تاسیسات شهری تاثیر گذاشت.
در پی این تحولات، نصب پیکره های مبلمان شهری بر اساس نیازهای روزمره شهر آغاز شد و شهرها ساختاری جدید پیدا کردند. دامنه نیاز به استفاده از عرصه های خیابان های قابل زندگی و تجربه شهر در ایجاد فضای عمومی و توجه به طراحی فضاهای شهری هر روز گسترده تر شدند. از طرفی زندگی اجتماعی و فعالیت های روزمره که در خارج از خانه در جریان بود، بخش های وسیعی از شهر را به خود معطوف میکرد و از سویی دیگر، انتظارات و سلیقه های گوناگون شهروندان برای استفاده از این فضاها لحظه به لحظه بیشتر شد.
تمدن کنونی بشر، بیش از پیش شهری شده و رشد شهرنشینی پیامدهای ناگواری را نیز بر جسم و جان شهرها وارد آورده است. ابعاد سکونتگاه ها روز به روز پیچیده تر و مشکلات بومی شهرها نمایان تر شده است. لذا جامعه شهری، علی الخصوص در فرم های امروزی و مدرن، به طور دائم و گسترده در معرض انواع گوناگونی از مخاطرات قرار گرفته است.
یکی از این مخاطرات بحث ایمنی محصولات مبلمان شهری چه از نقطه نظر فیزیکی و چه از زاویه روانی آن است. لذا میبایست در تدوین استانداردها و ظوابط مربوط به مبلمان شهری که بیشتر جنبه های زیبایی آن در نظر گرفته شده و به ضریب ایمنی و کیفیت آنها کمتر توجه میشود، عنایت خاص داشت.
مبلمان شهری و هویت شهر
در کنار رشد فزاینده ساختمان ها، مجتمع های مسکونی و اداری، مراکز خرید و.. توجه به زیبایی فضاهای شهری نیز پراهمیت تر و مشمول مطالعات و دگرگونی های خاص خود میشود. در این میان مبلمان شهری به عنوان یکی از مهمترین مولفه های زیباسازی شهری نقش محوری و پر رنگ تری پیدا می کند. بنابراین اجزاء تشکیل دهنده مبلمان شهری در کنار دیگر عناصر و شاخص ها در هویت بخشی و معنی دار شدن شهر به عنوان مامن و بستری فزاینده در تعاملات شهروندان موثر و حائز اهمیت است.
شهر به عنوان ابزاری در تقسیم و تامین منابع، سود، بهره برداری از صنایع، بهره گیری از خدمات دولتی و.. میتواند جدا از مقوله توسعه اجتماعی در توسعه اقتصادی و سیاسی نیز ظاهر شود؛ اما جهت برآورده شدن این انتظارات مبلمان شهری چگونه میتواند در جایگاه یک کاتالیزور و حتی در مواقعی کنش زا و واکنش گرا قرار گیرد؟
شهر به عنوان مکانی پویا و دارای حیات که البته حیات و پویایی خود را از انسان در حال رشد وام میگیرد، هم میتواند امن و آرام و هم ناایمن و تهی از جذابیت باشد، اگر بپذیریم توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مشروط به جذابیت و ایمنی محیط شهری است، آنگاه ایجاد زیبایی بصری مناظر شهری در ابتدای لیست اولویت های دست اندرکاران مدیریت شهری قرار خواهد گرفت؛ به قول ژان برون: ( قبل از مطالعه جوامع انسانی توجه به آثار ساخته شده توسط انسان در روی زمین ضروری است ) این آثار می تواند کلیه لوازم، تجهیزات و ابزارآلات مبلمانی شهر نیز باشد. چرا که فرم، ترکیب، چیدمان و حتی مصالح به کار رفته در آنها منعکس کننده فرهنگ آن جامعه، تداعی گر قومیت و مذهب، تجلی مسائل روان شناختی و در نهایت تبلور هویت ( توانایی تفاوت قائل شدن یک محیط از محیطی دیگر از تمامی جنبه ها ) آن منطقه جغرافیایی است. تمام این موارد از پشتوانه های توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن جامعه قلمداد میشود.
بدون اشکال و پرفایده خواهد بود اگر مبلمان شهری که در چهار تیتر کلی مبلمان خیابانی، مبلمان پارکی، مبلمان ترافیکی و المان ها و سازه های تبلیغاتی یا آگاهی دهنده تقسیم میشود را طوری طراحی و اجرا کرد که در کنار القاء و ایجاد حس آرامش، رفاه، امنیت و دارای هارمونی با دیگر عناصر، با معنی شدن شهر و آرمان های شهروندی و.. به کمک زیر ساخت های اقتصادی ( جذب گردشگر، بالابردن کیفیت و سرعت تعاملات تجاری، تسهیل در امور لجستیکی ) اجتماعی و سیاسی جامعه بشتابد.
